ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭାଗବତ ମହାପୁରାଣ

॥ ଓଁ ନମୋ ଭଗବତେ ବାସୁଦେବାୟ ॥

॥ ଷଷ୍ଠ ସ୍କନ୍ଧ ॥

ଉନବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟ

ପୁଂସବନ-ବ୍ରତର ବିଧି

 

ରାଜୋବାଚ

ବ୍ରତଂ ପୁଂସବନଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ ଭବତା ଯଦୁଦୀରିତମ୍ ।

ତସ୍ୟ ବେଦିତୁମିଚ୍ଛାମି ଯେନ ବିଷ୍ଣୁଃ ପ୍ରସୀଦତି ॥ ୧॥

ରାଜା ପରୀକ୍ଷିତ ପଚାରୁଛନ୍ତି – ଭଗବନ୍ ! ଆପଣ ଏବେ ଯେଉଁ ପୁଂସବନ ବ୍ରତ ବିଷୟରେ କହିଲେ, ଯଦ୍ବାରା ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ମୁଁ ତାହାର ବିଧି ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି |

ଶ୍ରୀଶୁକ ଉବାଚ

ଶୁକ୍ଲେ ମାର୍ଗଶିରେ ପକ୍ଷେ ଯୋଷିଦ୍ଭର୍ତୁରନୁଜ୍ଞୟା ।

ଆରଭେତ ବ୍ରତମିଦଂ ସାର୍ୱକାମିକମାଦିତଃ ॥ ୨॥

ଶ୍ରୀଶୁକଦେବ କହୁଛନ୍ତି – ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏହି ପୁଂସବନ ବ୍ରତ ସମସ୍ତ କାମନାର ପୂର୍ତ୍ତି କରାଇ ଥାଏ | ସ୍ତ୍ରୀମାନେ  ନିଜ ପତିଦେବଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ନେଇ ମାର୍ଗଶୀର ଶୁକ୍ଲ ପ୍ରତିପଦାଠାରୁ ଏହି ବ୍ରତ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି |

ନିଶମ୍ୟ ମରୁତାଂ ଜନ୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣାନନୁମନ୍ତ୍ର୍ୟ ଚ ।

ସ୍ନାତ୍ୱା ଶୁକ୍ଲଦତୀ ଶୁକ୍ଲେ ବସୀତାଲଙ୍କୃତାମ୍ବରେ ।

ପୂଜୟେତ୍ପ୍ରାତରାଶାତ୍ପ୍ରାଗ୍ଭଗବନ୍ତଂ ଶ୍ରିୟା ସହ ॥ ୩॥

ସର୍ବପ୍ରଥମେ ମରୁଦ୍ଗଣଙ୍କର ଜନ୍ମକଥା ଶୁଣି ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କଠାରୁ ଆଜ୍ଞା ନେବେ | ତାପରେ ପ୍ରତିଦିନ ସକାଳେ ଦାନ୍ତ ଘଷିବା ପରେ ସ୍ନାନ କରି ଦୁଇଟି ଶ୍ବେତ ବସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରିବା ସହିତ ଆଭୂଷଣ ଆଦି ମଧ୍ୟ ଧାରଣ କରିବେ | ପ୍ରାତଃକାଳରେ କିଛି ବି ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଭଗବାନ ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ନାରାୟଣଙ୍କର ପୂଜା କରିବେ |

ଅଲଂ ତେ ନିରପେକ୍ଷାୟ ପୂର୍ଣକାମ ନମୋଽସ୍ତୁ ତେ ।

ମହାବିଭୂତିପତୟେ ନମଃ ସକଲସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୪॥

ଏପରି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବେ – ପ୍ରଭୁ ! ଆପଣ ପୂର୍ଣ୍ଣକାମ ଅଟନ୍ତି | ଅତଏବ ଆପଣଙ୍କର କାହାଠାରୁ କିଛି ଦେବା-ନେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥାଏ | ଆପଣ ସମସ୍ତ ବିଭୂତିଙ୍କର ସ୍ବାମୀ ସକଳସିଦ୍ଧିସ୍ବରୂପ ଅଟନ୍ତି | ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ନମସ୍କାର କରୁଛି |

ଯଥା ତ୍ୱଂ କୃପୟା ଭୂତ୍ୟା ତେଜସା ମହିମୌଜସା ।

ଜୁଷ୍ଟ ଈଶ ଗୁଣୈଃ ସର୍ୱୈସ୍ତତୋଽସି ଭଗବାନ୍ ପ୍ରଭୁଃ ॥ ୫॥

ହେ ମୋର ଆରାଧ୍ୟଦେବ ! ଆପଣ କୃପା, ବିଭୂତି, ତେଜ, ମହିମା ଏବଂ ବୀର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ସମସ୍ତ ଗୁଣରେ ନିତ୍ୟଯୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି | ଏହିସବୁ ଭଗ ବା ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟରେ ନିତ୍ୟଯୁକ୍ତ ରହିଥିବା କାରଣରୁ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଗବାନ କହନ୍ତି | ଆପଣ ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ ଅଟନ୍ତି |

ବିଷ୍ଣୁପତ୍ନି ମହାମାୟେ ମହାପୁରୁଷଲକ୍ଷଣେ ।

ପ୍ରୀୟେଥା ମେ ମହାଭାଗେ ଲୋକମାତର୍ନମୋଽସ୍ତୁ ତେ ॥ ୬॥

ହେ ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ! ଆପଣ ଭଗବାନଙ୍କର ଅର୍ଦ୍ଧାଙ୍ଗିନୀ ଏବଂ ମହାମାୟାସ୍ବରୂପିଣୀ ଅଟନ୍ତି | ଭଗବାନଙ୍କର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ଆପଣଙ୍କଠାରେ ନିବାସ କରନ୍ତି | ମହାଭାଗ୍ୟବତୀ ଜଗନ୍ମାତା ! ଆପଣ ମୋ ପ୍ରତି ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଅନ୍ତୁ | ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ନମସ୍କାର କରୁଛି |

ଓଂ ନମୋ ଭଗବତେ ମହାପୁରୁଷାୟ ମହାନୁଭାବାୟ

ମହାବିଭୂତିପତୟେ ସହ ମହାବିଭୂତିଭିର୍ବଲିମୁପ-

ହରାଣୀତି ଅନେନାହରହର୍ମନ୍ତ୍ରେଣ ବିଷ୍ଣୋରାବାହନା-

ର୍ଘ୍ୟପାଦ୍ୟୋପସ୍ପର୍ଶନସ୍ନାନବାସୌପବୀତବିଭୂଷଣ-

ଗନ୍ଧପୁଷ୍ପଧୂପଦୀପୋପହାରାଦ୍ୟୁପଚାରାଂଶ୍ଚ

ସମାହିତୋପାହରେତ୍ ॥ ୭॥

ପରୀକ୍ଷିତ ! ଏହିପରି ସ୍ତୁତି କରି ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତରେ ‘ଓଁ ନମୋ ଭଗବତେ ମହାପୁରୁଷାୟ ମହାନୁଭାବାୟ ମହାବିଭୂତିପତୟେ ସହ ମହାବିଭୂତିଭିର୍ବଳିମୁପହରାଣି |’ – ‘ଅହଂକାରସ୍ବରୂପ, ମହାନୁଭାବ, ସମସ୍ତ ମହାବିଭୂତିମାନଙ୍କର ସ୍ବାମୀ ଭଗବାନ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କୁ ଏବଂ ତାଙ୍କର ମହାବିଭୂତିମାନଙ୍କୁ ମୁଁ ନମସ୍କାର କରୁଛି ଏବଂ ଏହି ପୂଜୋପହାର ସାମଗ୍ରୀ ତାଙ୍କଠାରେ ସମର୍ପଣ କରୁଛି’ – ଏହି ମନ୍ତ୍ର ଦ୍ବାରା ପ୍ରତିଦିନ ସ୍ଥିର ଚିତ୍ତରେ ବିଷ୍ଣୁଭଗବାନଙ୍କର ଆବାହନ, ଅର୍ଘ୍ୟ, ପାଦ୍ୟ, ଆଚମନ, ସ୍ନାନ, ବସ୍ତ୍ର, ଯଜ୍ଞୋପବୀତ, ଆଭୂଷଣ, ଗନ୍ଧ, ପୁଷ୍ପ, ଧୂପ, ଦୀପ ଏବଂ ନୈବେଦ୍ୟ ଆଦି ନିବେଦନ କରି ପୂଜନ କରିବେ |

ହବିଃଶେଷଂ ତୁ ଜୁହୁୟାଦନଲେ ଦ୍ୱାଦଶାହୁତୀଃ ।

ଓଂ ନମୋ ଭଗବତେ ମହାପୁରୁଷାୟ ମହାବିଭୂତିପତୟେ

ସ୍ୱାହେତି ॥ ୮॥

ଅବଶିଷ୍ଟ ନୈବେଦ୍ୟକୁ ‘ଔଁ ନମୋ ଭଗବତେ ମହାପୁରୁଷାୟ ମହାବିଭୂତିପତୟେ ସ୍ବାହା’ | ‘ ମହାନ୍ ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟର ଅଧିପତି ଭଗବାନ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କୁ ନମସ୍କାର | ମୁଁ ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହି ହବିଷ୍ୟର ହୋମ କରୁଛି’ – ଏହି ମନ୍ତ୍ର ଗାନ କରି ଅଗ୍ନିରେ ଦ୍ବାଦଶ ବାର ଆହୂତି ଦେବେ |

ଶ୍ରିୟଂ ବିଷ୍ଣୁଂ ଚ ବରଦାବାଶିଷାଂ ପ୍ରଭବାବୁଭୌ ।

ଭକ୍ତ୍ୟା ସମ୍ପୂଜୟେନ୍ନିତ୍ୟଂ ଯଦୀଚ୍ଛେତ୍ସର୍ୱସମ୍ପଦଃ ॥ ୯॥

ପରୀକ୍ଷିତ ! ଯେଉଁମାନେ ସବୁ ପ୍ରକାରର ସମ୍ପତ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି, ସେମାନେ ପ୍ରତିଦିନ ଭକ୍ତିଭାବରେ ଭଗବାନ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣଙ୍କର ପୂଜା କରିବା ଉଚିତ୍; କାରଣ ବାସ୍ତବରେ ସେ ଦୁହେଁ ହିଁ ସମସ୍ତ ଅଭିଳାଷ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରୁଥିବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବରଦାନୀ ଅଟନ୍ତି |

ପ୍ରଣମେଦ୍ଦଣ୍ଡବଦ୍ଭୂମୌ ଭକ୍ତିପ୍ରହ୍ୱେଣ ଚେତସା ।

ଦଶବାରଂ ଜପେନ୍ମନ୍ତ୍ରଂ ତତଃ ସ୍ତୋତ୍ରମୁଦୀରୟେତ୍ ॥ ୧୦॥

ଏହାପରେ ଭକ୍ତିଭାବଯୁକ୍ତ ହୋଇ ନମ୍ରତା ପୂର୍ବକ ଭଗବାନଙ୍କୁ ସାଷ୍ଟାଂଗ ପ୍ରଣାମ କରିବେ | ପୂର୍ବୋକ୍ତ ମନ୍ତ୍ରକୁ ଦଶ ଥର ଜପ କରିବେ ଏବଂ ତାପରେ ଏହି ସ୍ତୋତ୍ର ପାଠ କରିବେ -

ଯୁବାଂ ତୁ ବିଶ୍ୱସ୍ୟ ବିଭୂ ଜଗତଃ କାରଣଂ ପରମ୍ ।

ଇୟଂ ହି ପ୍ରକୃତିଃ ସୂକ୍ଷ୍ମା ମାୟାଶକ୍ତିର୍ଦୁରତ୍ୟଯା ॥ ୧୧॥

ହେ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ! ଆପଣ ଦୁହେଁ ସର୍ବବ୍ୟାପକ ଏବଂ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଚରାଚର ଜଗତର ଅନ୍ତିମ କାରଣ ଅଟନ୍ତି – କେହି ଆପଣଙ୍କର କାରଣ ନୁହଁନ୍ତି | ଭଗବନ୍ ! ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଆପଣଙ୍କର ମାୟାଶକ୍ତି ଅଟନ୍ତି; ସେ ହିଁ ସ୍ବୟଂ ଅବ୍ୟକ୍ତ ପ୍ରକୃତି ଅଟନ୍ତି | ତାଙ୍କୁ ଜାଣିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠିନ ଅଟେ |

ତସ୍ୟା ଅଧୀଶ୍ୱରଃ ସାକ୍ଷାତ୍ତ୍ୱମେବ ପୁରୁଷଃ ପରଃ ।

ତ୍ୱଂ ସର୍ୱୟଜ୍ଞ ଇଜ୍ୟେୟଂ କ୍ରିୟେୟଂ ଫଲଭୁଗ୍ଭବାନ୍ ॥ ୧୨॥

ପ୍ରଭୁ ! ଆପଣ ହିଁ ଏହି ମହାମାୟାଙ୍କର ଅଧୀଶ୍ବର ସ୍ବୟଂ ପରମପୁରୁଷ ଅଟନ୍ତି | ଆପଣ ସମସ୍ତ ଯଜ୍ଞ ଏବଂ ଇଏ ସମସ୍ତ ଯଜ୍ଞ-କ୍ରିୟା ଅଟନ୍ତି | ଆପଣ ଫଳର ଭୋକ୍ତା ଏବଂ ଇଏ ଫଳ ଉତ୍ପନ୍ନକାରୀ କ୍ରିୟା ଅଟନ୍ତି |

ଗୁଣବ୍ୟକ୍ତିରିୟଂ ଦେବୀ ବ୍ୟଞ୍ଜକୋ ଗୁଣଭୁଗ୍ଭବାନ୍ ।

ତ୍ୱଂ ହି ସର୍ୱଶରୀର୍ୟାତ୍ମା ଶ୍ରୀଃ ଶରୀରେନ୍ଦ୍ରିୟାଶୟା ।

ନାମରୂପେ ଭଗବତୀ ପ୍ରତ୍ୟଯସ୍ତ୍ୱମପାଶ୍ରୟଃ ॥ ୧୩॥

ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ତ୍ରିଗୁଣର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଆପଣ ତାଙ୍କୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରୁଥିବା ତାଙ୍କର ଭୋକ୍ତା ଅଟନ୍ତି | ଆପଣ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଆତ୍ମା ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦେବୀ ସେମାନଙ୍କର ଶରୀର, ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ଅନ୍ତଃକରଣ ଅଟନ୍ତି | ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନାମ ଓ ରୂପ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଆପଣ ନାମ-ରୂପ ଉଭୟର ପ୍ରକାଶକ ତଥା ଆଧାର ଅଟନ୍ତି |

ଯଥା ଯୁବାଂ ତ୍ରିଲୋକସ୍ୟ ବରଦୌ ପରମେଷ୍ଠିନୌ ।

ତଥା ମ ଉତ୍ତମଶ୍ଲୋକ ସନ୍ତୁ ସତ୍ୟା ମହାଶିଷଃ ॥ ୧୪॥

ପ୍ରଭୁ ! ଆପଣଙ୍କର କୀର୍ତ୍ତି ପବିତ୍ର ଅଟେ | ଆପଣ ଦୁହେଁ ତ୍ରିଲୋକୀର ବରଦାନୀ ପରମେଶ୍ବର ଅଟନ୍ତି | ଅତଏବ ଆପଣଙ୍କ କୃପାରୁ ମୋର ଏହି ଉଚ୍ଚ ଆଶା-ଅଭିଳାଷ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଉ |

ଇତ୍ୟଭିଷ୍ଟୂୟ ବରଦଂ ଶ୍ରୀନିବାସଂ ଶ୍ରିୟା ସହ ।

ତନ୍ନିଃସାର୍ୟୋପହରଣଂ ଦତ୍ତ୍ୱାଽଽଚମନମର୍ଚୟେତ୍ ॥ ୧୫॥

ପରୀକ୍ଷିତ ! ପରମ ବରଦାନୀ ଭଗବାନ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣଙ୍କର ଏହିପରି ସ୍ତୁତି କରିବା ପରେ ନୈବେଦ୍ୟକୁ ସେଠାରୁ ହଟାଇ ଦେବେ ଏବଂ ଆଚମନ କରି ପୂଜା କରିବେ |

ତତଃ ସ୍ତୁବୀତ ସ୍ତୋତ୍ରେଣ ଭକ୍ତିପ୍ରହ୍ୱେଣ ଚେତସା ।

ଯଜ୍ଞୋଚ୍ଛିଷ୍ଟମବଘ୍ରାୟ ପୁନରଭ୍ୟର୍ଚୟେଦ୍ଧରିମ୍ ॥ ୧୬॥

ତଦନନ୍ତର ଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୃଦୟରେ ଭଗବାନଙ୍କର ସ୍ତୁତି କରିବେ ଏବଂ ଯଜ୍ଞାବଶେଷକୁ ଆଘ୍ରାଣ କରି ପୁଣି ଭଗବାନଙ୍କର ପୂଜା କରିବେ |

ପତିଂ ଚ ପରୟା ଭକ୍ତ୍ୟା ମହାପୁରୁଷଚେତସା ।

ପ୍ରିୟୈସ୍ତୈସ୍ତୈରୁପନମେତ୍ପ୍ରେମଶୀଲଃ ସ୍ୱୟଂ ପତିଃ ।

ବିଭୃୟାତ୍ସର୍ୱକର୍ମାଣି ପତ୍ନ୍ୟା ଉଚ୍ଚାବଚାନି ଚ ॥ ୧୭॥

ଭଗବାନଙ୍କର ପୂଜା କରିବା ପରେ ନିଜ ପତିଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ ଭଗବାନ ମନେକରି ପରମ ପ୍ରେମରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟ ବସ୍ତୁ ଦ୍ବାରା ତାଙ୍କ ସେବା କରିବେ | ପତିଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଏହା କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ଯେ ସେ ନିଜ ପତ୍ନୀଙ୍କର ପ୍ରିୟ ବସ୍ତୁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିବେ ଏବଂ ଛୋଟ-ବଡ କାମରେ ତାଙ୍କର ସହାୟତା କରିବେ |

କୃତମେକତରେଣାପି ଦମ୍ପତ୍ୟୋରୁଭୟୋରପି ।

ପତ୍ନ୍ୟାଂ କୁର୍ୟାଦନର୍ହାୟାଂ ପତିରେତତ୍ସମାହିତଃ ॥ ୧୮॥

ପରୀକ୍ଷିତ ! ପତି-ପତ୍ନୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେହି ଜଣେ କୌଣସି କର୍ମ କଲେ, ତାହାର ଫଳ ଉଭୟଙ୍କୁ ମିଳିଥାଏ | ସେଥିପାଇଁ ଏହି ବ୍ରତ କରିବା ପାଇଁ କୌଣସି କାରଣରୁ (ରଜୋଧର୍ମ ଆଦି ସମୟରେ) ଯଦି ପତ୍ନୀ ଅଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଯାଏ, ତେବେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକାଗ୍ରତାରେ ପତି ଏହାର ଅନୁଷ୍ଠାନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ |

ବିଷ୍ଣୋର୍ୱ୍ରତମିଦଂ ବିଭ୍ରନ୍ନ ବିହନ୍ୟାତ୍କଥଞ୍ଚନ ।

ବିପ୍ରାନ୍ ସ୍ତ୍ରିୟୋ ବୀରବତୀଃ ସ୍ରଗ୍ଗନ୍ଧବଲିମଣ୍ଡନୈଃ ।

ଅର୍ଚେଦହରହର୍ଭକ୍ତ୍ୟା ଦେବଂ ନିୟମମାସ୍ଥିତା ॥ ୧୯॥

ଏହା ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ବ୍ରତ ଅଟେ, ତେଣୁ ମଝିରେ ଏହା ବନ୍ଦ ହେବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ | ବ୍ରତ ନିୟମ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ପ୍ରତିଦିନ ମାଳା, ଚନ୍ଦନ, ନୈବେଦ୍ୟ ଏବଂ ଆଭୂଷଣ ଆଦି ଦ୍ବାରା ଭକ୍ତିପୂର୍ବକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଏବଂ ସୁହାଗିନୀ ସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ପୂଜନ କରିବେ ତଥା ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରିବେ |

ଉଦ୍ୱାସ୍ୟ ଦେବଂ ସ୍ୱେ ଧାମ୍ନି ତନ୍ନିବେଦିତମଗ୍ରତଃ ।

ଅଦ୍ୟାଦାତ୍ମବିଶୁଦ୍ଧ୍ୟର୍ଥଂ ସର୍ୱକାମର୍ଧୟେ ତଥା ॥ ୨୦॥

ତଦନନ୍ତର ଭଗବାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ନିଜ ଧାମକୁ ପ୍ରସ୍ଥାନ କରିବାକୁ ନିବେଦନ କରିବେ, ବିସର୍ଜନ କରିବେ ଏବଂ ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିବେଦିତ ପ୍ରସାଦକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବେ |

ଏତେନ ପୂଜାବିଧିନା ମାସାନ୍ ଦ୍ୱାଦଶ ହାୟନମ୍ ।

ନୀତ୍ୱାଥୋପରମେତ୍ସାଧ୍ୱୀ କାର୍ତିକେ ଚରମେଽହନି ॥ ୨୧॥

ସାଧ୍ବୀ ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ଏହି ବିଧିରେ ବାର ମାସ ବା ଏକ ବର୍ଷ ଏହି ବ୍ରତ ପାଳନ କରି ମାର୍ଗଶୀର ଅମାବାସ୍ୟାରେ ବ୍ରତ ଉଦଯାପନ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଉପବାସ ଏବଂ ପୂଜନ ଆଦି କରିବେ |

ଶ୍ୱୋଭୂତେଽପ ଉପସ୍ପୃଶ୍ୟ କୃଷ୍ଣମଭ୍ୟର୍ଚ୍ୟ ପୂର୍ୱବତ୍ ।

ପୟଃଶୃତେନ ଜୁହୁୟାଚ୍ଚରୁଣା ସହ ସର୍ପିଷା ।

ପାକୟଜ୍ଞବିଧାନେନ ଦ୍ୱାଦଶୈବାହୁତୀଃ ପତିଃ ॥ ୨୨॥

ସେହି ଦିନ ପ୍ରାତଃକାଳରେ ସ୍ନାନ କରି ସେ ପୂର୍ବବତ୍ ବିଷ୍ଣୁଭଗବାନଙ୍କର ପୂଜନ କରିବେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ପତି ପାକଯଜ୍ଞ ବିଧିରେ ଘୃତମିଶ୍ରିତ ଖିରିକୁ ବାର ଥର ଅଗ୍ନିରେ ଆହୂତି ଦେବେ |

ଆଶିଷଃ ଶିରସାଽଽଦାୟ ଦ୍ୱିଜୈଃ ପ୍ରୀତୈଃ ସମୀରିତାଃ ।

ପ୍ରଣମ୍ୟ ଶିରସା ଭକ୍ତ୍ୟା ଭୁଞ୍ଜୀତ ତଦନୁଜ୍ଞୟା ॥ ୨୩॥

ଏହାପରେ ଯେତେବେଳେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେବେ, ସେ ଅତି ଆଦରରେ ମସ୍ତକ ଅବନତ କରି ତାହାକୁ ସ୍ବୀକାର କରିବେ | ଭକ୍ତିଭାବରେ ତାଙ୍କ ଚରଣରେ ମଥା ଲଗାଇ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରିବେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ନେଇ ଭୋଜନ କରିବେ |

ଆଚାର୍ୟମଗ୍ରତଃ କୃତ୍ୱା ବାଗ୍ୟତଃ ସହ ବନ୍ଧୁଭିଃ ।

ଦଦ୍ୟାତ୍ପତ୍ନ୍ୟୈ ଚରୋଃ ଶେଷଂ ସୁପ୍ରଜସ୍ତ୍ୱଂ ସୁସୌଭଗମ୍ ॥ ୨୪॥

ପ୍ରଥମେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଭୋଜନ ଦେବେ, ତାପରେ ମୌନ ରହି ଭାଈ-ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହିତ ସ୍ବୟଂ ଭୋଜନ କରିବେ | ଏହାପରେ ହୋମର ଅବଶିଷ୍ଟ ଘୃତମିଶ୍ରିତ ଖିରି ନିଜ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ଦେବେ | ଏହି ପ୍ରସାଦ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ସତ୍-ପୁତ୍ର ଏବଂ ସୌଭାଗ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ |

ଏତଚ୍ଚରିତ୍ୱା ବିଧିବଦ୍ୱ୍ରତଂ ବିଭୋ-

ରଭୀପ୍ସିତାର୍ଥଂ ଲଭତେ ପୁମାନିହ ।

ସ୍ତ୍ରୀ ତ୍ୱେତଦାସ୍ଥାୟ ଲଭେତ ସୌଭଗଂ

ଶ୍ରିୟଂ ପ୍ରଜାଂ ଜୀବପତିଂ ଯଶୋ ଗୃହମ୍ ॥ ୨୫॥

ପରୀକ୍ଷିତ ! ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ୟ ଭଗବାନଙ୍କର ଏହି ପୁଂସବନ-ବ୍ରତର ବିଧିପୂର୍ବକ ଅନୁଷ୍ଠାନ କରନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ଏହି ଲୋକରେ ହିଁ ନିଜର ଅଭିଳଷିତ ବସ୍ତୁ ମିଳିଯାଏ | ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ଏହି ବ୍ରତ ପାଳନ କରି ସୌଭାଗ୍ୟ, ସମ୍ପତ୍ତି, ସନ୍ତାନ, ଯଶ ଏବଂ ଗୃହ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥାଆନ୍ତି ତଥା ସେମାନଙ୍କର ପତି ଚିରାୟୁ ହୁଅନ୍ତି |

କନ୍ୟା ଚ ବିନ୍ଦେତ ସମଗ୍ରଲକ୍ଷଣଂ

ବରଂ ତ୍ୱବୀରା ହତକିଲ୍ବିଷା ଗତିମ୍ ।

ମୃତପ୍ରଜା ଜୀବସୁତା ଧନେଶ୍ୱରୀ

ସୁଦୁର୍ଭଗା ସୁଭଗା ରୂପମଗ୍ର୍ୟମ୍ ॥ ୨୬॥

ବିନ୍ଦେଦ୍ୱିରୂପା ବିରୁଜା ବିମୁଚ୍ୟତେ

ଯ ଆମୟାବୀନ୍ଦ୍ରିୟକଲ୍ପଦେହମ୍ ।

ଏତତ୍ପଠନ୍ନଭ୍ୟୁଦୟେ ଚ କର୍ମ-

ଣ୍ୟନନ୍ତତୃପ୍ତିଃ ପିତୃଦେବତାନାମ୍ ॥ ୨୭॥

ଏହି ବ୍ରତର ଅନୁଷ୍ଠାନ କରି କନ୍ୟା ସମସ୍ତ ଶୁଭ ଲକ୍ଷଣଯୁକ୍ତ ପତି ପ୍ରାପ୍ତ କରେ ଏବଂ ବିଧବାମାନେ ଏହି ବ୍ରତ ଦ୍ବାରା ନିଷ୍ପାପ ହୋଇ ବୈକୁଣ୍ଠକୁ ଗମନ କରନ୍ତି | ମୃତ ସନ୍ତାନ ପ୍ରସବ କରୁଥିବା ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ଏହାର ପ୍ରଭାବରେ ଚିରାୟୁ ପୁତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତ କରନ୍ତି | ଧନବତୀ କିନ୍ତୁ ଅଭାଗିନୀ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ସୌଭାଗ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ କୁରୂପାକୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ରୂପ ମିଳିଯାଏ | ଏହି ବ୍ରତ ପ୍ରଭାବରେ ରୋଗୀ ରୋଗମୁକ୍ତ ହୋଇ ବଳିଷ୍ଠ ଶରୀର ଏବଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଶକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥାଏ | ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ୟ ମାଙ୍ଗଳିକ ଶ୍ରାଦ୍ଧକର୍ମ ଆଦିରେ ଏହାର ପାଠ କରନ୍ତି, ତାଙ୍କର ପିତୃପୁରୁଷ ତଥା ଦେବତାମାନେ ଅନନ୍ତ ତୃପ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି |

ତୁଷ୍ଟାଃ ପ୍ରୟଚ୍ଛନ୍ତି ସମସ୍ତକାମାନ୍

ହୋମାବସାନେ ହୁତଭୁକ୍ ଶ୍ରୀର୍ହରିଶ୍ଚ ।

ରାଜନ୍ ମହନ୍ମରୁତାଂ ଜନ୍ମ ପୁଣ୍ୟଂ

ଦିତେର୍ୱ୍ରତଂ ଚାଭିହିତଂ ମହତ୍ତେ ॥ ୨୮॥

ସେମାନେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ବ୍ରତୀର ସମସ୍ତ ଇଚ୍ଛା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରନ୍ତି | ସର୍ବୋପରି ସମସ୍ତ ଯଜ୍ଞର ଏକମାତ୍ର ଭୋକ୍ତା ଭଗବାନ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ମଧ୍ୟ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ବ୍ରତୀର ସମସ୍ତ ଅଭିଳାଷ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥାଆନ୍ତି | ପରୀକ୍ଷିତ ! ମୁଁ ତୁମକୁ ମରୁଦ୍ଗଣଙ୍କର ଆଦରଣୀୟ ଏବଂ ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦ ଜନ୍ମ-କଥା ଶୁଣାଇବା ସହିତ ଦିତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୁଂସବନ-ବ୍ରତର ବିଧି ମଧ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଶୁଣାଇଲି |

ଇତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭାଗବତେ ମହାପୁରାଣେ ବୈୟାସକ୍ୟାମଷ୍ଟାଦଶସାହସ୍ର୍ୟାଂ

ପାରମହଂସ୍ୟାଂ ସଂହିତାୟାଂ ଷଷ୍ଠସ୍କନ୍ଧେ ପୁଂସବନବ୍ରତକଥନଂ

ନାମୈକୋନବିଂଶୋଽଧ୍ୟାୟଃ ॥ ୧୯॥

 

॥ ଇତି ଷଷ୍ଠସ୍କନ୍ଧଃ ସମାପ୍ତଃ ॥

॥ ଓଁ ତତ୍ସତ୍ ॥